Bộ Tư pháp: Đề xuất cơ chế ngăn chặn lợi dụng hoạt động đấu giá đất để trục lợi

Theo Bộ Tư pháp, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động đấu giá tài sản, đặc biệt là đấu giá quyền sử dụng đất vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: tình trạng người tham gia đấu giá quyền sử dụng đất, nhất là đối với trường hợp Nhà nước giao đất, cho thuê đất ở trả giá cao bất thường, có dấu hiệu thông đồng, dìm giá, nâng giá, cấu kết thao túng giá, lợi dụng hoạt động đấu giá để trục lợi rồi "bỏ cọc”, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường bất động sản.

Đơn cử, tại phiên đấu giá 69 thửa đất xã Thanh Cao, huyện Thanh Oai cũ, chỉ 13 lô hoàn thành nghĩa vụ tài chính. Khoảng 80% người trúng đấu giá đã bỏ cọc.

Tương tự, tại quận Hà Đông cũ, có 22 trong số 27 thửa đất trúng đấu giá vào tháng 10 năm ngoái chưa được khách hàng nộp tiền, tương đương 80% lô đất trúng đấu giá đã bị bỏ cọc.

Từ đó, Bộ Tư pháp để xuất một số giải pháp, cơ chế để ngăn chặn các hành vi trục lợi, sai phạm, trong đó có việc bỏ cọc đấu giá đất.

Thứ nhất, nâng mức tiền đặt cọc trước khi đấu giá. Luật hiện hành quy định mức đặt cọc tối thiểu là 5% đối với cá nhân đấu giá đất ở và 10% đối với dự án đầu tư, tối đa 20%. Dự thảo mới đề xuất nâng mức này lên tối thiểu 20% và tối đa 50%. Bộ Tư pháp cho rằng mức cao hơn sẽ ngăn chặn tình trạng “đặt cọc cho có” để thao túng, đồng thời vẫn cho phép linh hoạt tùy vào giá trị và mức độ hấp dẫn của từng tài sản.

Thứ hai, tăng chế tài xử lý người bỏ cọc. Người vi phạm sẽ phải bồi thường toàn bộ chi phí tổ chức đấu giá, bao gồm giá dịch vụ và các khoản chi phí khác khi kết quả đấu giá bị hủy. Ngoài ra, người bỏ cọc còn bị cấm tham gia đấu giá trong một thời gian nhất định: Từ 2 đến 5 năm nếu trúng đấu giá nhưng không nộp tiền, và từ 6 tháng đến 3 năm nếu nộp tiền không đầy đủ.

Nếu được thông qua, Nghị quyết này sẽ có hiệu lực từ ngày ban hành đến ngày 28/2/2027.

Tuy nhiên, đề xuất về chế tài bỏ cọc đấu giá đất cũng gây lo ngại như hạn chế quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Bởi những nội dung về nhóm quyền trên theo Hiến pháp phải do luật định, không áp dụng phương án ban hành nghị quyết của Chính phủ.

Phản hồi ý kiến trên, Bộ Tư pháp cho biết bộ luật Dân sự quy định cá nhân, pháp nhân lạm dụng quyền dân sự để thực hiện hành vi trái pháp luật, Tòa án có thể không bảo vệ một phần hoặc toàn bộ quyền của họ, buộc bồi thường nếu gây thiệt hại. Như vậy, việc quy định chế tài cấm tham gia đấu giá đất nếu bỏ cọc "không được coi là hạn chế quyền công dân, quyền con người".

Ngoài ra, việc đấu giá tài sản là một phương thức mua bán tài sản, không phải ngành nghề kinh doanh nên đề xuất này cũng không hạn chế quyền tự do kinh doanh được quy định trong Hiến pháp, theo cơ quan soạn thảo.