Theo nghị quyết được thông qua, Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng với 3 trường hợp sau: Trường hợp thứ nhất là thực hiện dự án trong khu thương mại tự do, dự án trong trung tâm tài chính quốc tế.
Trường hợp thứ hai là trường hợp sử dụng đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận hoặc hết 2 thời gian gia hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận mà đã thoả thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất thì Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét, thông qua việc thu hồi phần diện tích đất còn lại để giao đất, cho thuê đất cho chủ đầu tư.
Trường hợp thứ ba là tạo quỹ đất để thanh toán dự án theo Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (Hợp đồng BT), để cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với trường hợp tổ chức đang sử dụng đất mà Nhà nước thu hồi đất quy định tại Điều 78, Điều 79 Luật Đất đai, khoản 1 Điều này và điểm a khoản này.
Các trường hợp bổ sung này được thực hiện từ 1/1/2026.
Toàn cảnh Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: quochoi.vn)
Theo Nghị quyết của Quốc hội, điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là phải hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư theo quy định của Luật Đất đai, trừ các trường hợp cụ thể.
Thứ nhất, thu hồi đất trong trường hợp phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư không có bố trí tái định cư đã được niêm yết công khai nhưng chưa được phê duyệt đối với các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp theo quy định của pháp luật về đầu tư công, đối với dự án khác nếu được trên 75% người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Thứ hai, thu hồi đất trước khi hoàn thành việc bố trí tái định cư đối với trường hợp dự án đầu tư công khẩn cấp theo quy định của pháp luật về đầu tư công, dự án thực hiện tái định cư tại chỗ, dự án mà việc bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính.
Thứ ba, Chính phủ quy định chi tiết việc thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thu hồi đất trước khi hoàn thành việc bố trí tái định cư.
Quốc hội giao UBND cấp tỉnh quy định việc bố trí tạm cư, thời gian và kinh phí tạm cư đối với trường hợp quyết định thu hồi đất trước khi hoàn thành bố trí tái định cư. Cơ quan, người có thẩm quyền quyết định việc thu hồi đất theo tiến độ của dự án đầu tư hoặc theo tiến độ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Luật hiện hành có 32 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, được chia theo 3 nhóm chính gồm xây dựng công trình công cộng, trụ sở cơ quan Nhà nước hay các dự án quan trọng (như khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, hoạt động lấn biển...).
Cũng theo Nghị quyết, bảng giá và hệ số điều chỉnh được áp dụng làm căn cứ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Hiện tại, việc bồi thường theo giá đất cụ thể do UBND địa phương quyết định tại thời điểm duyệt phương án bồi thường, tái định cư.
Bảng giá đất sẽ được xây dựng theo loại, vị trí và khu vực đất. HĐND cấp tỉnh quyết định bảng giá này, và áp dụng từ 1/1/2026. Bảng giá sẽ được sửa đổi, bổ sung khi cần thiết.
Trước khi thu hồi, cơ quan có thẩm quyền phải thông báo cho người có đất bị thu hồi tối thiểu trước 60 ngày với đất nông nghiệp và 120 ngày với đất phi nông nghiệp (thương mại, dịch vụ). Phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải được niêm yết công khai trong 10 ngày tại trụ sở UBND cấp xã. Trường hợp vẫn còn ý kiến không đồng thuận, nhà quản lý phải tổ chức đối thoại trong thời hạn 30 ngày từ khi lấy ý kiến người dân.
